เตภูมิกา กิริยเจตนา ปญฺจโวกาเร สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺเจว จิตฺตสมุฏฺฐานรูปสฺส จ สหชาตกมฺมปจฺจเยน ปจฺจโยฯ ยา ปเนตฺถ อารุปฺเป อุปฺปชฺชติ, สา อรูปธมฺมานญฺเญว สหชาตกมฺมปจฺจเยน ปจฺจโยติ เอวเมตฺถ ปจฺจยุปฺปนฺนโตปิ วิญฺญาตพฺโพ วินิจฺฉโยติฯ

กมฺมปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนาฯ

14. วิปากปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา

[14] วิปากปจฺจยนิทฺเทเส วิปากา จตฺตาโร ขนฺธาติ ยสฺมา กมฺมสมุฏฺฐานาปิ รูปา วิปากา น โหนฺติ, ตสฺมา ‘‘วิปากา’’ติ วตฺวา ‘‘จตฺตาโร ขนฺธา’’ติ วุตฺตํฯ เอวํ อยํ ปาฬิ อรูปธมฺมานญฺเญว วิปากปจฺจยวเสน อาคตาฯ ปญฺหาวาเร ปน ‘‘วิปากาพฺยากโต เอโก ขนฺโธ ติณฺณํ ขนฺธานํ จิตฺตสมุฏฺฐานานญฺจ รูปานํ วิปากปจฺจเยน ปจฺจโยฯ ปฏิสนฺธิกฺขเณ วิปากาพฺยากโต เอโก ขนฺโธ ติณฺณนฺนํ ขนฺธานํ กฏตฺตา จ รูปานํ วิปากปจฺจเยน ปจฺจโย’’ติ อาคตตฺตา จิตฺตสมุฏฺฐานกมฺมสมุฏฺฐานรูปานมฺปิ วิปากปจฺจโย ลพฺภติฯ อิธ ปน สาวเสสวเสน เทสนา กตาติ อยํ ตาเวตฺถ ปาฬิวณฺณนาฯ อยํ ปน วิปากปจฺจโย วิปากภาเวน ชาติโต เอกวิโธ, ภูมิเภทโต กามาวจราทิวเสน จตุธา ภิชฺชตีติ เอวเมตฺถ นานปฺปการเภทโต วิญฺญาตพฺโพ วินิจฺฉโยฯ

เอวํ ภินฺเน ปเนตฺถ กามาวจรรูปาวจรวิปาโก อตฺตนา สมฺปยุตฺตธมฺมานํ ปวตฺเต จิตฺตสมุฏฺฐานรูปานํ ปฏิสนฺธิยํ กฏตฺตารูปานญฺจ วิปากปจฺจโย โหติฯ อรูปาวจรวิปาโก สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺเญวฯ โลกุตฺตรวิปาโก ปญฺจโวกาเร สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺเจว จิตฺตสมุฏฺฐานรูปสฺส จ, จตุโวกาเร สมฺปยุตฺตกฺขนฺธานญฺเญว วิปากปจฺจโย โหตีติ เอวเมตฺถ ปจฺจยุปฺปนฺนโตปิ วิญฺญาตพฺโพ วินิจฺฉโยติฯ

วิปากปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนาฯ

15. อาหารปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา